در شبکه توزیع برق سراسری از تیرهای برق برای انتقال جریان الکتریسیته در فواصل مختلف، به ویژه مسافت‌های طولانی استفاده می‌شود. انتقال جریان برق به صورت هوایی، مزایای گسترده‌ای به همراه دارد. اصلی‌ترین دلیل استفاده از انواع دکل‌های برق هم صرفه‌جویی اقتصادی است. هزینه نصب و راه‌اندازی خطوط انتقال برق با استفاده از انواع دکل برق فشار قوی و سایر مدل‌های موجود، بسیار کمتر از خطوط زیر زمینی است.
برای راه‌اندازی خطوط هوایی انتقال جریان برق، استانداردهای مختلفی تعیین شده‌اند. استانداردهایی که به افزایش ایمنی و بهبود کارایی خطوط هوایی انتقال برق کمک می‌کنند. در ادامه مطلب به بررسی جزئیات بیشتری از انواع دکل برق، ترتیب سیم‌های تیر برق و اصول نصب این تجهیزات می‌پردازیم.
آشنایی با سیم تیر برق
انتقال جریان برق از نیروگاه‌ها به پست‌های اصلی، مراکز توزیع محلی و سپس بخش خانگی به کمک خطوط مختلفی انجام می‌شود. هر یک از خطوط انتقال برق هوایی، زیر زمینی و دریایی مزایای مختص به خود را دارند. برای مثال در خطوط انتقال جریان برق هوایی، سیم و کابل در تماس مستقیم با هوا قرار می‌گیرند. هوا یک عایق رایگان بوده و برای عایق‌بندی خطوط هوایی، هزینه‌هالی مالی اضافه صرف نمی‌شوند. انتقال جریان برق از طریق خطوط هوایی برای فواصل طولانی و ظرفیت بالا هم نتیجه مطلوبی به همراه دارد.
برای انتقال جریان برق به کمک خطوط هوایی از انواع دکل برق، سیم تیر برق، کابل‌ها، ترنسفورماتور و… استفاده می‌شود. سیم‌های تیر برق هم در مدل‌های مسی و آلومینیومی در دسترس هستند. این روزها استفاده از سیم تیر برق آلومینیومی بسیار رایج شده است، زیرا تجهیزات سبک و ارزان قیمتی هستند. در بین مشخصات دکل‌های برق فشار قوی، متوسط و پایین، انتخاب درست سایز سیم تیر برق از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در واقع سایز سیم تیر برق متناسب با کاربرد دکل برق، ظرفیت انتقال، مسافت و… تعیین می‌شود.
ترتیب قرارگیری سیم های تیر برق
اگر تا به حال به تیرهای برق نصب شده توجه کرده باشید، متوجه می‌شوید که این تجهیزات حامل و نگه دارنده 5 عدد کابل هستند. آیا می‌دانید ترتیب سیم‌های برق دکل فشار قوی و سایر مدل‌ها چگونه است؟ جریان برق وارد شده به مدار تیر برق از نوع سه فاز و جریان خروجی آن به سمت بخش خانگی از نوع تکفاز است. برای قرارگیری و نصب سیم‌های تیر برق دو روش مختلف وجود دارند. البته در حال حاضر استفاده از یک روش رایج بوده و ترتیب قرارگیری قدیمی منسوخ شده است. در ادامه مطلب ترتیب قرارگیری سیم‌های تیر برق را توضیح می‌دهیم:
1_ روش قدیمی
جریان برق سه فاز دارای سه عدد فاز و یک نول است. فازهای برق سه فاز با حروف R و S و T (فاز اول R، فاز دوم S و فاز سوم T) نمایش داده می‌شوند. سیم نول هم با N مشخص شده و فاقد جریان برق است. سیم پنجم در تیرهای برق مربوط به فاز شب بوده و برای روشنایی معابر کاربرد دارد. بر اساس روش قدیمی، فاز شب در بالاترین سطح قرار گرفته و پس از آن به ترتیب فازهای 1، 2، 3 و نول نصب می‌شوند.
2_ روش جدید
باتوجه به اینکه سیم نول از جنس مس و فلزی گران قیمت است، قرارگیری نول در پایین‌ترین سطح تیر برق زمینه سرقت آسان این سیم را فراهم می‌کند. به همین علت بر مبنای روش جدید، ترتیب قرارگیری سیم‌های تیر برق از بالا به پایین شامل سیم نول، فاز شب، فازهای 1، 2 و 3 است.
نحوه اتصال کابل به تیر برق
اتصال کابل به تیر برق و انشعاب گرفتن از آن یک کار کاملا تخصصی است. اتصال کابل به انواع دکل برق و تیر برق باید توسط تکنسین‌های حرفه‌ای انجام شود. به طور کلی برای برقراری این اتصال مراحل زیر انجام می‌شوند:
- کابل اصلی از روی کلمپ عبور کرده و انتهای آن به صورت یک حلقه در می‌آید.
- سپس هادی انشعاب از طریق تیوب وارد کلمپ می‌شود.
- مهره گیر در جهت عقربه‌های ساعت چرخانده می‌شود تا هادی اصلی و هادی انشعاب در داخل کلمپ محکم شوند.
- با استفاده از آچار 13 مهره گیر را تا زمان بریده شدن، می‌چرخانند.
برای انجام هر یک از این مراحل باید نکات ایمنی لازم رعایت شده و از تجهیزات مناسب استفاده شود.
سایز سیم و کابل تیر برق
سایز سیم و کابل تیر برق جزء آن دسته از مشخصات دکل‌های برق فشار قوی، متوسط و ضعیف است که تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد. سطح ولتاژ و مسافت خطوط هوایی از جمله مهم‌ترین عوامل تعیین کننده سایز سیم و کابل تیر برق هستند. در ادامه مطلب کارآمدترین سیم و کابل‌های خطوط هوایی را معرفی می‌کنیم:
- کابل خودنگهدار: مناسب برای فواصل طولانی، از نوع فشار قوی، دارای دو مدل تکفاز و سه فاز، نوع دو رشته در سایزهای 16*2 و 25*2 تک فاز و سه رشته تک فاز آن هم در دو سایز 16+16*2 و 16+25*2
- سیم برق فاصله دار: مناسب خطوط فشار متوسط با ظرفیت 20 کیلو ولت، وزن کم، انشعاب گیری آسان
- کابل مسی مفتولی: مناسب برای فاصله کم، سایز 10*2 و 6*2 تکفاز
انتخاب درست نوع سیم و کابل و همچنین سایز آن‌ها یک موضوع بسیار مهم است که باید توسط طراحان و تکنسین‌های حرفه‌ای انجام شود.
انواع ولتاژ تیر برق چقدر است؟
انواع شبکه برق بر اساس میزان ولتاژ در سه دسته مختلف قرار می‌گیرند. هر یک از آن‌ها نیز با در نظر گرفتن همین موضوع وظیفه انتقال جریان برق به بخش‌های مختلف را برعهده دارند. مشخصات انواع تیر برق با در نظر گرفتن میزان ولتاژ به شرح زیر است:
- ولتاژ بالا (HV): سطح ولتاژ بیشتر از 110 کیلو ولت، انتقال جریان برق از نیروگاه به پست‌های توزیع اصلی
- ولتاژ متوسط (MV): ولتاژ 1 تا 35 کیلو ولت، انتقال جریان از پست‌های توزیع اصلی به مراکز توزیع محلی
- ولتاژ پایین (LV): میزان ولتاژ کمتر از 1 کیلو ولت، انتقال جریان برق به مصرف کنندگان نهایی بخش خانگی و تجاری
به طور کلی باید میان سایز سیم و کابل و سطح ولتاژ قابل انتقال توسط آن‌ها تناسب وجود داشته باشد.
قوانین نصب تیر برق
آیا می‌دانید فاصله تیر برق از منزل مسکونی چقدر باید باشد؟ یا اینکه از میزان فاصله تیر برق بتنی مطلع هستید؟ هر یک از این سوالات یک پاسخ مشخص و استاندارد دارند. فاصله تیرهای برق از یکدیگر، نسبت به مناطق مسکونی، ارتفاع نصب آن‌ها و… مشخص بوده و نباید تغییر کنند. در ادامه مطلب قوانین نصب تیر برق را بررسی می‌کنیم:
1_ حداقل فاصله و ارتفاع استاندارد برای نصب تیر برق
ارتفاع دکل برق فشار قوی چقدر است؟ یکی از رایج‌ترین سوالاتی که در مورد نصب تیر و دکل‌های برق مطرح می‌شود، همین سوال است. انواع تیر برق با هر سطح ولتاژی باید در یک ارتفاع و فاصله مشخص نصب شوند. بر اساس قوانین تعیین شده، انواع دکل و تیر برق باید در فاصله‌ای نسبت به زمین نصب شوند که امکان دسترسی ناخواسته مردم و برخورد وسایل نقلیه به آن‌ها فراهم نباشد. به این ترتیب حداقل ارتفاع تیرهای خطوط برق فشار قوی، 60 متر و برای تیر برق فشار ضعیف، 5 متر است.
2_ قوانین فاصله تیر برق از ساختمانها و معابر عمومی
از جمله دیگر قوانین مربوط به نصب تیر برق می‌توانیم به فاصله استاندارد از دکل برق فشار قوی اشاره کنیم. به منظور حفظ ایمنی مناطق مسکونی و فراهم کردن شرایط لازم برای دسترسی آسان به تیرهای برق، این تجهیزات باید در فاصله حداقل 25 تا 30 متری ساختمانها نصب شوند.
3_ الزامات نصب سیستم ارت برای تیرهای برق
نشت جریان الکتریکی در تیرهای برق می‌تواند باعث برق‌گرفتگی اشخاص و انتقال جریان به وسایل و تجهیزات حاضر در محل نصب شود. برای جلوگیری از ایجاد این مشکلات باید سیستم ارت یا زمین برای تیرهای برق راه‌اندازی شود. سیستم ارت، جریان نشت کرده را به زمین منتقل می‌کند. به این ترتیب احتمال و خطر برق‌گرفتگی از بین می‌رود. راه‌اندازی سیستم ارت برای تیر برق یک مزیت مهم دیگر هم دارد. این سیستم به کاهش استهلاک تجهیزات تیر برق و افزایش طول عمر آن‌ها کمک می‌کند.
4_ فاصله مجاز بین تیرهای برق در شبکه شهری و روستایی
در میان قوانین نصب تیر برق، یک قانون مهم دیگر هم وجود دارد که به فاصله میان دو تیر برق مربوط است. بر اساس این قانون، فاصله بین تیرهای برق باید به گونه‌ای باشد که وزن و کشش کابل‌ها به خوبی تحمل شده و مشکلاتی از قبیل افتادگی و پارگی کابل رخ ندهند. بر همین اساس در مناطق شهری که تراکم جمعیت و ساختمانها بیشتر است، به منظور افزایش ایمنی شهروندان، فاصله بین تیرهای برق می‌تواند 30 تا 50 متر باشد. در مناطق روستایی به دلیل پراکندگی بیشتر، فاصله تیرهای برق می‌تواند به 70 متر هم برسد.
5_ قوانین نصب تیر برق در مناطق کوهستانی و جغرافیای خاص
برای نصب تیر برق در مناطق کوهستانی و جغرافیای خاص هم قوانین مهمی تعیین شده‌اند. باتوجه به شرایط آب و هوایی ویژه مناطق کوهستانی، بارش برف سنگین، وزش بادهای شدید و… باید تیرهای برق با ساختار محکم مانند تیرهای فلزی و بتنی برای چنین مناطقی نصب شوند. همچنین اتصال پایه‌های تیر برق در مناطق کوهستانی و جغرافیای خاص باید با مهاربند، محکم شوند. از طرفی تیرهای برق باید در محل مناسب قرار بگیرند تا دسترسی آسان به آن‌ها و انجام تعمیرات امکان‌پذیر باشد.
نکات ایمنی در نصب تیر برق برای جلوگیری از حوادث
برای جلوگیری از ایجاد حوادث هنگام نصب تیر برق باید نکات ایمنی مرتبط با این موضوع رعایت شوند. از جمله مهم‌ترین نکات ایمنی در نصب تیر برق می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- استفاده از دستکش و کلاه ایمنی برای کارگران و تکنسین‌های حاضر در محل
- در اختیار داشتن ابزارهای ایمن و مناسب
- رعایت فاصله کافی در محل نصب تیر برق با اشخاص و وسایل مختلف
- انتخاب محل مناسب برای نصب تیر برق
- ارزیابی دقیق محل قرارگیری تیرهای برق
این نکات فقط چند مورد از اصول ایمنی نصب تیر برق هستند. با رعایت همه نکات ایمنی تعیین شده، میزان احتمال رخ دادن اتفاقات ناگوار کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.
سوالات متداول درباره سیم کشی تیر برق
سیم‌کشی تیر برق یک موضوع با جزئیات بسیار زیاد است. به همین علت همواره سوالات متنوعی در مورد سیم‌کشی تیر برق مطرح می‌شوند. در ادامه مطلب به مهم‌ترین سوالات پیرامون سیم‌کشی تیر برق اشاره می‌کنیم:
1_ برق تیر برق چند ولت است؟
انواع تیر برق باتوجه به سطح ولتاژ خطوط انتقال برق قرار گرفته در آن، جزء یکی از دسته‌های فشار ضعیف، متوسط و قوی محسوب می‌شوند. ولتاژ تیر برق فشار ضعیف کمتر از 1 کیلو ولت، فشار متوسط 1 تا 35 کیلو ولت و ولتاژ تیر برق فشار قوی بیشتر از 110 کیلو ولت است. با این حال جریان برق بخش خانگی در ایران، ولتاژ 220 ولت دارد.
2_ تیرهای چراغ برق موازی است یا متوالی؟
تیرهای چراغ برق معمولا به صورت موازی اتصال پیدا می‌کنند. هر یک از این تجهیزات به صورت مستقل به منبع تغذیه متصل می‌شوند.
3_ کابل تیر برق چند آمپر است؟
میزان آمپر کابل تیر برق تحت تاثیر عوامل مختلفی مانند سطح مقطع و طول کابل، شرایط محیطی، نوع کابل و… قرار می‌گیرد. به همین علت آمپر همه کابل‌های نصب شده در خطوط هوایی، یکسان نیست.
4_ فاصله بین دو تیر برق چند متر است؟
فاصله بین دو تیر برق در مناطق شهری، 30 تا 50 متر و در حوزه روستایی به 70 متر هم می‌رسد.
5_ فاصله استاندارد از دکل برق فشار قوی چقدر است؟
فاصله انواع دکل و تیر برق با در نظر گرفتن میزان ولتاژ آن‌ها تعیین می‌شود. با این حال رعایت فاصله 25 تا 30 متری برای دکل‌های فشار قوی ضروری است.
6_ ارتفاع دکل برق فشار قوی چقدر است؟
حداقل ارتفاع دکل برق فشار قوی، 60 متر است.
7_ سیم مسی تیر برق چند ولت است؟
ولتاژ سیم مسی تیر برق با ولتاژ کلی تیر برق و خطوط انتقال جریان برق تناسب دارد. بر همین اساس در یکی از دسته‌های فشار قوی، متوسط و ضعیف قرار می‌گیرد.
8_ سیم فاز شب چیست؟
سیم فاز شب تامین کننده جریان برق روشنایی معابر است و یکی از 5 سیم تیر برق محسوب می‌شود.
9_ نحوه انشعاب گرفتن از کابل برق
انشعاب گرفتن از کابل برق یک کار کاملا تخصصی است که به مهارت و تجربه کافی نیاز دارد. برای انجام این کار هم از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. در ادامه مطلب مهم‌ترین روش‌های انشعاب گرفتن از کابل برق را معرفی می‌کنیم:
- روش لحیم‌کاری
- غیر لحیمی
- روش مستقیم
- استفاده از مفصل
- انشعاب گرفتن از کنتور
برای انجام هر یک از این روش‌ها به استفاده از ابزارهای کار مناسب و تجهیزات ایمنی سالم نیاز دارید.
نظرات کاربران