عملکرد اغلب قطعاتی که در ساخت یک خودرو به کار برده می‌شوند به یکدیگر مرتبط هستند. از طرفی برخی قطعات برای محافظت از سایر تجهیزات و قطعات خودرو استفاده می‌شوند تا به این ترتیب از ایجاد آسیب و وارد شدن ضرر و زیان‌های مالی و جانی جلوگیری به عمل آید. یکی از انواع قطعاتی که به عنوان محافظ در ساخت خودروها استفاده می‌شود؛ فیوز است. بر همین اساس نحوه تشخیص و تعویض فیوز سوخته ماشین یکی از موضوعات مهمی است که تکنسین‌های برق خودرو و همچنین دارندگان انواع مختلف ماشین‌ها باید با آن آشنا باشند. البته بهتر است تعویض فیوزهای سوخته را به تکنسین‌های متخصص بسپارید تا به بهترین نحو مشکل فنی ماشین شما برطرف کنند. در همین راستا یکی از مهم‌ترین سوالاتی که در مورد فیوزهای سوخته خودروها مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان فیوزهای سوخته را شناسایی کرد؟ در ادامه همین مقاله به بررسی پاسخ این سوال مهم و چندین موضوع دیگر در مورد فیوز سوخته ماشین می‌پردازیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید.
وظیفه فیوز ماشین چیست؟
آن دسته از قطعات خودرو که جریان الکتریسیته از آنها عبور می‌کند؛ به محافظت در برابر افزایش ولتاژ جریان برق نیاز دارند. بدون شک ولتاژ جریان الکتریسیته در همه شرایط یکسان نیست و ممکن است بنا به دلایل مختلفی، شاهد افزایش ولتاژ ورودی باشید. اگر جریان الکتریسیته ورودی به مدار قطعات الکتریکی خودرو هنگام افزایش ولتاژ، قطع نشود؛ امکان آسیب دیدن قطعات یا حتی انفجار آنها وجود دارد.
با توجه به اینکه قطعات الکتریکی مختلفی نیز در ساخت هر خودرو به کار برده می‌شوند؛ باید یک قطعه محافظ نیز برای آنها در نظر گرفته شود. انواع مختلف فیوز همان قطعات الکتریکی هستند که از مدار در برابر افزایش ولتاژ محافظت می‌کنند. به این ترتیب اگر فیوز سالم و مناسب برای قطعات برقی خودروها در نظر گرفته شده باشد؛ از این قطعات در برابر آسیب‌های ناشی از افزایش ولتاژ محافظت می‌شود. لازم به ذکر است فیوزهایی که برای قطعات الکتریکی خودروها نصب می‌شوند؛ به صورت چندتایی در جعبه فیوز قرار می‌گیرند. بر همین اساس به طور معمول در هر خودرو دو جعبه فیوز قرار می‌گیرد که یکی از آنها در نزدیکی موتور و برای محافظت از پمپ ترمز، فن رادياتور و کامپیوتر خودرو نصب می‌شود و جعبه فیوز دیگر هم در داخل کابین یا همان اتاق ماشین و در نزدیکی فرمان خودرو برای محافظت از وسایل داخل کابین مانند چراغ سقفی، سوئیچ و… قرار می‌گیرد.
عملکرد قطعاتی که به وسیله فیوز از آنها محافظت می‌شود برای پایداری عملکرد کلی خودرو ضروری هستند؛ شناسایی و تعویض فیوز سوخته ماشین یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که دارندگان خودرو باید به آن توجه داشته باشند.
انواع فیوز ماشین
برخی افراد تصور می‌کنند فیوز فقط برای روشن شدن چراغ داخل کابین ماشین، موتور بالابر شیشه، کارکرد درست ضبط و موارد این چنینی کاربرد دارد، در حالی که فیوزها برای محافظت از قطعات دیگری که عملکرد آنها در روشن شدن و حرکت خودرو نقش دارند هم نصب می‌شوند. همانطور که گفتیم دو جعبه فیوز در دو قسمت مختلف خودرو برای جلوگیری از افزایش ولتاژ ورودی به یک سری از قطعات الکترونیکی ماشین قرار می‌گیرند، بر همین اساس از انواع مختلف فیوز برای محافظت از قطعات برقی استفاده می‌شود و انتخاب هر یک از انواع فیوز به تخصص نیاز دارد و بر عهده تکنسین‌های این حوزه است. در ادامه مطلب به ویژگی‌های هر یک از انواع مختلف فیوز ماشین اشاره می‌کنیم:
1_ فیوز شیشه ای
بهتر است بدانید تمام انواع مختلف فیوزهایی که تولید می‌شوند برای محافظت از قطعات الکترونیکی خودروها مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. برای مثال در حال حاضر از فیوز شیشه‌ای برای نصب در داخل جعبه‌های فیوز خودرو استفاده نمی‌شود و یکی از کاربردهای شناخته شده آن؛ کنترل جریان ورودی به ضبط‌صوت‌های قدیمی است. لازم به ذکر است فیوزهای شیشه‌ای ظرفیت قطع پایینی دارند؛ بنابراین برای محافظت از قطعاتی که جریان آنها بالاست، مناسب نیستند.
2_ فیوز سرامیکی
یکی از قدیمی‌ترین انواع فیوز؛ نوع سرامیکی است که بر خلاف اسم آن در حال حاضر جنس بدنه این نوع از فیوزها دیگر سرامیکی نیست و از پلاستیک برای تولید آنها استفاده می‌شود. فیوزهای سرامیکی نیز جزء فیوزهایی هستند که برای محافظت از قطعات الکترونیکی خودروها استفاده نمی‌شوند.
3_ فیوز مدار شکن
فیوز مدار شکن یا جریان شکن را می‌توان نوعی فیوز اتوماتیک در نظر گرفت. به این ترتیب به واسطه وجود یک رله بی متال در ساختار آن؛ جریان را به طور موقت قطع می‌کند، مانع از سوختن مدار قطعه الکترونیکی که به آن وصل شده است می‌شود و بعد از عادی شدن شرایط و نیاز به وصل شدن جریان برق، رله حرارتی یا همان بی متال سرد شده و جریان وصل می‌شود.
4_ فیوز سیمی
یکی دیگر از انواع فیوز که به عنوان فیوزهای اصلی مدار استفاده می‌شود؛ فیوز سیمی است. این نوع فیوز ساختاری مانند اسم آن دارد و سیمی شکل است، ولی امروزه به ندرت در جعبه‌های فیوز خودروها از آن استفاده می‌شود. فیوز سیمی مانند سایر فیوزها دو پایه اتصال دارد و روکش کلی آن پلاستیکی است.
5_ فیوز تیغه ای
فیوزهای تیغه‌ای جزء اصلی‌ترین و رایج‌ترین انواع فیوز هستند که برای کنترل ولتاژ جریان ورودی به قطعات الکترونیکی خودروها استفاده می‌شوند. استحکام بالا، نیاز به فضای کمتر و نصب آسان از جمله دلایل رایج بودن استفاده از فیوزهای تیغه ای محسوب می‌شوند.
6_ فیوز حرارتی ذوب شونده
این نوع فیوز که فشنگی هم نامیده می‌شود از سه بخش؛ پایه فیوز، کلاهک شیشه‌دار و بدنه استوانه‌ای یا فشنگ تشکیل می‌شود. در داخل فشنگ این فیوز، نوار فلزی ذوب شونده که معمولا از جنس نقره است قرار می‌گیرد و در صورت عبور جریان ورودی با ولتاژ بالا، این نوار ذوب شده و جریان قطع می‌شود. لازم به ذکر است تعمیر فیوزهای فشنگی از کار افتاده، بر خلاف مقررات و استانداردهای ایمنی است و به همین علت جزء فیوزهای یکبار مصرف محسوب می‌شوند.
بهتر است بدانید فیوزهایی که در حال حاضر تولید می‌شوند را می‌توان بر اساس میزان سرعت عملکرد نیز جزء یکی از دو دسته کندکار و تندکار در نظر گرفت. از طرفی ویژگی‌های مختلف دیگری نیز برای دسته‌بندی انواع فیوز وجود دارند، ولی به طور کلی چند موردی که در همین مقاله نام بردیم جزء شناخته شده‌ترین انواع فیوز هستند که برخی از آنها نیز برای محافظت از قطعات الکترونیکی خودروها استفاده می‌شوند.
علت سوختن فیوز ماشین
به طور کلی علت سوختن فیوز ماشین مربوط به وظایف فیوز است؛ همانطور که گفتیم از انواع مختلف فیوز برای کنترل جریان ورودی به مدار قطعه‌های الکترونیکی استفاده می‌شود. بر همین اساس زمانی که جریان ورودی ولتاژ بالایی داشته باشد؛ فیوز جریان را قطع می‌کند و مانع از صدمه دیدن مدار و در نتیجه از کار افتادن قطعه الکترونیکی خواهد شد. حال سوال مهمی که مطرح می‌شود؛ این است که فیوز چگونه جریان را قطع می‌کند؟ به طور کلی انواع فیوز دارای دو پایه هستند که بین آنها یک نوار فلزی قرار می‌گیرد. زمانی که این نوار سالم است و بین دو پایه فیوز متصل باقی می‌ماند؛ جریان وصل بوده و از قسمت‌های مختلف مدار عبور می‌کند. این در حالی است که با افزایش ولتاژ جریان ورودی؛ نوار فلزی قرار گرفته بین دو پایه فیوز، ذوب شده و به اصطلاح فیوز می‌سوزد.
به این ترتیب جریان نیز قطع شده و از مدار در برابر وارد شدن صدمات احتمالی محافظت خواهد شد. بنابراین تمام موارد و دلایلی که برای سوختن فیوز وجود دارند؛ همگی به افزایش ولتاژ جریان ورودی به مدار قطعه‌های الکترونیکی وابسته‌اند. لازم به ذکر است مطلع بودن از علت‌های احتمالی سوختن فیوز برای شناسایی فیوز سوخته و پیدا کردن قطعه‌ای که جریان در آن قطع شده است، ضروری محسوب می‌شود. به همین علت در ادامه مطلب به چند مورد از مهم‌ترین دلایل سوختن فیوز ماشین اشاره می‌کنیم:
- باتری به باتری کردن غیر اصولی خودروها
- نصب فیوز بی کیفیت و غیر استاندارد
- اتصالی کردن سیستم برق ماشین‌ها
- اتصال مستقیم تجهیزات فشار قوی مانند پروژکتور به سیستم برق خودرو
- خراب شدن دینام ماشین‌ها
از جمله ساده‌ترین مواردی که می‌توانند نشان دهنده وجود فیوز سوخته ماشین باشند؛ می‌توانیم به روشن نشدن چراغ سقفی کابین و از کار افتادن شیشه‌های برقی اشاره کنیم. با توجه به اینکه در هر یک از جعبه‌های فیوز چندین فیوز مختلف هم می‌توانند قرار بگیرند؛ بنابراین از کار افتادن یک قطعه و در عین حال کار کردن سایر قطعات الکترونیکی خودرو هم می‌تواند نشان دهنده سوختن فیوز باشد، به همین علت باید فیوز قطعاتی که از کار افتاده‌اند حتما بررسی شوند.
کدام فیوز باعث روشن نشدن ماشین می‌شود؟
فیوزی که باعث روشن نشدن ماشین می‌شود، فیوز اصلی است. این فیوز معمولاً در جعبه فیوز زیر کاپوت خودرو قرار دارد و جریان برق تمام قسمت‌های خودرو را تامین می‌کند. اگر این فیوز سوخته باشد، برق به هیچ قسمتی از خودرو نمی‌رسد و ماشین روشن نمی‌شود.
علاوه بر فیوز اصلی، فیوزهای دیگری نیز در خودرو وجود دارند که می‌توانند باعث روشن نشدن ماشین شوند. این فیوزها معمولاً در جعبه فیوز زیر داشبورد خودرو قرار دارند و جریان برق را به قسمت‌های خاصی از خودرو ارسال می‌کنند. به عنوان مثال، فیوز استارت، فیوز باتری، فیوز چراغ‌ها و فیوز کامپیوتر خودرو می‌توانند باعث روشن نشدن ماشین شوند.
برای تشخیص اینکه کدام فیوز باعث روشن نشدن ماشین شده است، باید از یک مولتی متر استفاده کنید. مولتی متر را روی حالت تست مقاومت قرار دهید و دو سر سیم‌های آن را به دو سر فیوز وصل کنید. اگر مقاومت فیوز صفر باشد، فیوز سالم است. اگر مقاومت فیوز نامحدود باشد، فیوز سوخته است.
اگر فیوز اصلی سوخته باشد، باید آن را با یک فیوز جدید با همان آمپراژ تعویض کنید. اگر فیوزهای دیگر سوخته باشند، باید علت سوختن آنها را پیدا کنید و مشکل را برطرف کنید. در اینجا چند مورد از دلایل سوختن فیوز اصلی آورده شده است:
- اتصالی در سیم‌کشی خودرو
- استفاده از لوازم جانبی برقی با جریان مصرفی بالا
- خرابی دینام یا استارت خودرو
اگر مطمئن نیستید که کدام فیوز باعث روشن نشدن ماشین شده است، می‌توانید از یک مکانیک خودرو کمک بگیرید.
نحوه تشخیص فیوز سوخته از فیوز سالم
با توجه به اهمیت عملکرد انواع فیوز، محافظت آنها از مدار قطعات الکترونیکی و در عین حال قطع جریان برق مدار در صورت سوخته بودن فیوز و در نتیجه از کار افتادن قطعات برقی؛ تشخیص به موقع فیوز سوخته ماشین از اهمیت بالایی برخوردار است. برای تشخیص سوخته بودن فیوز ماشین سه راه مختلف وجود دارد که به کمک این راهکارها می‌توانید در شرایط مختلف و با در اختیار قرار داشتن تجهیزاتی متفاوت، سوخته بودن فیوز را بررسی کنید. راه‌های بررسی فیوز خودرو شامل موارد نامبرده در ادامه مطلب هستند:
1_ بررسی نوار فلزی فیوز
همانطور که گفتیم یک نوار فلزی بین دو پایه فیوز وجود دارد که در صورت سالم بودن فیوز؛ اتصال این نوار برقرار بوده، سالم است و هیچ ذوب شدگی در طول آن مشاهده نمی‌شود. بر همین اساس می‌توانید اتصال این نوار فلزی را در فیوزهایی که بدنه شفاف دارند با چشم غیرمسلح و بدون نیاز به هیچ ابزاری مشاهده کنید و در صورت سوخته بودن فیوز ماشین، نسبت به تعویض آن اقدام نمایید.
2_ بررسی با تعویض فیوز
یکی دیگر از راهکارهایی که برای تشخیص فیوز سوخته ماشین وجود دارد؛ تعویض فیوز است. در شرایطی که بدنه فیوز شفاف نیست و ابزارهای لازم برای آزمایش کردن فیوز را در اختیار ندارید؛ تعویض فیوز می‌تواند به تشخیص فیوز سوخته کمک کند. به این ترتیب باید فیوزی که به سوخته بودن آن شک دارید را تعویض کنید؛ در این شرایط اگر جریان مدار قطعه‌ای که از کار افتاده است وصل شود، یعنی فیوز قبلی سوخته است.
3_ بررسی با مولتی متر یا چراغ آزمایش
تکنسین‌های برق خودرو به صورت تخصصی و با استفاده از ابزارهایی مانند مولتی متر و چراغ آزمایش، سوخته بودن فیوز ماشین را تشخیص می‌دهند. بر همین اساس اگر دو سر فیوز را به دو سر چراغ آزمایش یا مولتی متر وصل کردید و چراغ آزمایش روشن شد یا جریان از مولتی متر عبور کرد؛ یعنی فیوز سالم است.
نحوه تعویض فیوز سوخته ماشین
فیوز جزء قطعات الکترونیکی است که در صورت سوخته بودن؛ مداری که به آن متصل است به طور کلی از کار می‌افتد و جریانی از مدار عبور نخواهد کرد. به این ترتیب وسیله، قطعه و هر نوع تجهیزی که به آن متصل شده است؛ روشن نمی‌شود، به همین علت تشخیص و تعویض به موقع فیوز سوخته ماشین از اهمیت بالایی برخوردار است. برای تعویض فیوزهای سوخته می‌توانید مطابق با مراحلی که در ادامه مطلب بیان می‌کنیم، پیش بروید:
- اولین اقدامی که برای تعویض فیوزهای سوخته باید انجام دهید؛ خاموش کردن خودرو است.
- تکنسین‌های برق خودرو می‌دانند هر یک از انواع فیوزی که برای قطعات مختلف استفاده شده‌اند در کدام یک از جعبه فیوزها قرار گرفته‌اند. بنابراین دومین قدم برای تعویض فیوز؛ شناسایی و باز کردن جعبه فیوز مورد نظر است.
- بعد از باز کردن پوشش جعبه فیوز باید از راهنمایی که بر روی پوشش قرار گرفته است؛ فیوز مورد نظر را شناسایی کنید.
- بعد از پیدا کردن فیوز مورد نظر؛ حال باید از راهکارهایی که برای تشخیص فیوز سوخته ماشین نام بردیم، استفاده کنید و در مورد سوخته بودن فیوز به قطعیت برسید.
- با تشخیص نوع فیوز، باید یک فیوز جایگزین مناسب را نیز تهیه کنید.
- بعد از انجام مراحل قبلی؛ حال باید فیوز جدید را در همان جایی که فیوز سوخته قرار گرفته بود، جای دهید.
- برای آزمایش کردن فیوزی که تعویض کرده‌اید باید ماشین را روشن کرده و همان عملکردی که از کار افتاده بود را بررسی نمایید.
- چنانچه عملکرد مورد نظر شما به حالت اولیه یعنی درست بودن آن برگشته است؛ باید پوشش جعبه فیوز را ببندید.
توجه داشته باشید به هیچ عنوان نباید از فیوزهای نامناسب برای تعویض فیوزهای سوخته استفاده کنید، در غیر این صورت فیوز جدید نیز جریان برق را وصل نکرده و قطعه مورد نظر شما کار نمی‌کند.
سوالات متداول
علت سوختن فیوز ضبط ماشین چیست؟
دلایل بسیاری می‌تواند باعث سوختن فیوز ضبط ماشین شود. به طور مثال حتی استفاده از یک شارژر فندکی بی‌کیفیت نیز می‌تواند فیوز ضبط را بسوزاند. از دیگر دلایل سوختن این قطعه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- اتصالی در سیم کشی: اگر سیم کشی ضبط ماشین دچار اتصالی شود، جریان برق بیش از حد از فیوز عبور می‌کند و فیوز می‌سوزد.
- استفاده از لوازم جانبی برقی با جریان مصرفی بالا: اگر از لوازم جانبی برقی با جریان مصرفی بالا مانند آمپلی فایر یا ساب ووفر در ضبط ماشین استفاده کنید، ممکن است جریان برق بیش از حد از فیوز عبور کند و فیوز بسوزد.
- خرابی ضبط ماشین: اگر ضبط ماشین شما دچار خرابی شود، ممکن است جریان برق بیش از حد از فیوز عبور کند و فیوز بسوزد.
برای تشخیص علت سوختن فیوز ضبط ماشین، می توانید از روش های زیر استفاده کنید:
- روش چشمی: اگر سیم داخل فیوز قطع شده باشد، فیوز سوخته است. این روش اگرچه دقیق نیست، اما سریع‌ترین راه است. البته یافتن فیوز ضبط در جعبه زیرفرمان گاهی غیرممکن به نظر می‌رسد و باید تک تک فیوزها را چک کنید.
- روش مولتی متر: برای تشخیص دقیق‌تر، می‌توان از یک مولتی متر استفاده کرد. مولتی متر را روی حالت تست مقاومت قرار دهید و دو سر سیم‌های آن را به دو سر فیوز وصل کنید. اگر مقاومت فیوز صفر باشد، فیوز سالم است. اگر مقاومت فیوز نامحدود باشد، فیوز سوخته است.
کار فیوز ماشین چیست؟
کار فیوز ماشین مانند فیوزهای مینیاتوری ساختمان‌ها، محافظت از مدارهای الکتریکی در برابر جریان بیش از حد است. فیوز یک قطعه الکتریکی است که از یک سیم نازک ساخته شده است که در یک محفظه غیر رسانا قرار دارد. اگر جریان بیش از حد از فیوز عبور کند، سیم ذوب می‌شود و مدار را قطع می‌کند. بدین ترتیب با قطع شدن فیوز، جریان به قطعات دیگر منتقل نمی‌شود و نمی‌سوزند.
فیوزها در خودروها برای محافظت از قطعات الکتریکی حساس مانند استارت، چراغ‌ها، سیستم صوتی و کامپیوتر خودرو استفاده می‌شوند. اگر جریان بیش از حد از فیوز عبور کند، می‌تواند باعث آسیب به این قطعات شود. فیوزها در جعبه فیوز خودرو قرار دارند. جعبه فیوز معمولاً در زیر کاپوت یا زیر داشبورد خودرو قرار دارد. گاهی داخل جعبه فیوز یک نقشه وجود دارد که نشان می‌دهد هر فیوز به چه مداری متصل است.
اگر یک فیوز در خودرو بسوزد، باید آن را با یک فیوز جدید با همان آمپراژ تعویض کنید. استفاده از فیوز با آمپراژ بالاتر باعث آسیب به مدار می‌شود.
جمع بندی
هر مدار، قطعه و وسیله الکتریکی برای داشتن عملکردی درست به محافظت در برابر افزایش ولتاژ نیاز دارد. بدون شک جریان الکتریسیته‌ای که در سیستم سیم‌کشی برق خودرو یا حتی ساختمان‌های مختلف عبور می‌کند؛ همواره ولتاژی ثابت ندارد و دچار افزایش یا کاهش ولتاژ می‌شود. افزایش ولتاژ هم یکی از مهم‌ترین علل آسیب دیدن مدارها و قطعات الکترونیکی است و باعث از کار افتادن آنها می‌شود.
به همین علت از تجهیزات و قطعات مختلفی مانند فیوز برای محافظت از مدارهای الکترونیکی در برابر افزایش ولتاژ جریان برق استفاده می‌شود. زمانی که ولتاژ بیش از حد افزایش می‌یابد؛ فیوز می‌سوزد و جریان ورودی به مدار را قطع می‌کند. به این ترتیب قطعات برقی مانند انواع قطعات و تجهیزات برقی خودروها از کار می‌افتند؛ در این شرایط باید فیوز سوخته ماشین به موقع شناسایی و تعویض شود. با توجه به اهمیت تعویض به موقع فیوزهای سوخته؛ در این مقاله از فنی مگ به بررسی روش‌های تشخیص و تعویض فیوزهای سوخته ماشین اشاره کردیم.
نظرات کاربران