کولیس (Caliper) یک وسیله اندازه‌گیری است که برای تعیین دقیق فاصله بین دو نقطه از یک جسم استفاده می‌شود. این ابزار بخشی جدا ناپذیر اندازه گیری در مهندسی، ماشین‌کاری و نجاری است. کولیس‌ها در انواع مختلفی مانند ورنیه، صفحه‌ای، دیجیتالی و میکرومتری وجود دارند. هر نوع کولیس مزایا و معایب خاص خود را دارد که شناخت دقیق هر مدل به انتخاب بهتر و درست ابزار کمک می‌کند. برای شناخت انواع کولیس خواندن این راهنمای جامع را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
کولیس چیست؟
خط کش یا متر فلزی برای اندازه گیری اجسام زمانی که به دقت زیادی نیاز نیست، استفاده می‌شوند. اگر جسم موردنظر یا قطعه کار بسیار دقیق باشد، باید از ابزارهای دیگری مانند کولیس و میکرومتر برای اندازه گیری آن استفاده کرد. کولیس یک وسیله اندازه گیری است. درواقع، کولیس یک دستگاه اندازه گیری دقیق است که می‌تواند قطر، ضخامت، عمق و اندازه‌گیری‌های ترکیبی را اندازه گیری کند.
چهار روش اندازه گیری اصلی کولیس
به چهار روش زیر می‌توان با کولیس اندازه گیری را انجام داد:
1- اندازه گیری قطر خارجی: همانند تصویر زیر قطر بیرونی جسم مورد نظر را اندازه می‌گیرد.
2- اندازه‌گیری‌های داخلی: همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، یکی دیگر از اندازه‌گیری‌های رایج کولیس، اندازه گیری داخلی مانند قطر یک سوراخ است.
3- اندازه گیری عمق: کولیس‌های اندازه گیری عمق، عمق چیزی را با دقت اندازه گیری می‌کنند. یک مثال خوب، اندازه گیری آج لاستیک است که می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید.
4- اندازه‌گیری‌های مرحله‌ای: اندازه‌گیری‌های مرحله‌ای که به اندازه‌گیری‌های مرکب معروف است، برای یافتن پاسخ به دو یا چند اندازه‌گیری نیاز دارد. ممکن است شامل اندازه گیری بیرونی و درونی یا هر ترکیبی از بیرون، داخل و عمق باشد.
انواع کولیس
سه نوع اصلی کولیس وجود دارد. همه آن‌ها می‌توانند ۴ روش اندازه گیری موردنیاز را انجام دهند. فقط روش خواندن است که تفاوت ایجاد می‌کند. سه نوع اصلی کولیس شامل موارد زیر می‌شود:
1- کولیس دیجیتال
کولیس دیجیتال، جدیدترین نوع کولیس برای اندازه گیری اجسام است و دارای دقت بالایی است. کولیس‌های دیجیتال می‌توانند اندازه‌گیری‌های مختلفی مانند قطر بیرونی، داخل، عمق و اندازه‌گیری پله را انجام دهند که بسیار کاربردی خواهد بود. درواقع، برخی از انواع دیگر کولیس‌ها فقط برای یکی از آن اندازه‌گیری‌ها طراحی شده‌اند.
اگر مایلید بیشتر هزینه کنید، می‌توانید دقت را به ۰.۰۵ میلی‌متری باورنکردنی برسانید. برای درک این موضوع، ضخامت منظم موهای انسان ۰.۰۶ میلی‌متر است. برای به دست آوردن قرائت لازم نیست چشمان خود را اذیت کنید. همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید نتیجه اندازه گیری توسط کولیس دیجیتالی به روی صفحه نمایش داده می‌شود.
2- کولیس ورنیه
کولیس‌های ورنیه بسیار شبیه نوع دیجیتال هستند، با این تفاوت که صفحه نمایش یا خواندن دیجیتالی ندارند. این یک کولیس قدیمی به سبک خط کش است. اگرچه خوب هستند، اما به سختی می‌توان اعداد را خواند، زیرا همواره چشم ما خطا خواهد داشت.
نقطه ضعف دیگر این است که برخی از کولیس‌های آنالوگ ممکن است سیستم متریک را ارائه ندهند. نکته مثبت مدل ورنیه، بی نیازی آن به باطری و… است. مشکلاتی مانند خاموش شدن باتری یا هرگونه نقص فنی که منجر به خوانش بد می‌شود، در این مدلها دیگر وجود ندارد. این نوع کولیس محبوب معماران است.
3- کولیس عقربه‌ای یا ساعتی
نوع دیگر کولیس، عقربه‌ای یا ساعتی است. دلیل نام‌گذاری عقربه شباهت آن به ساعت در عمل است. شکل این نوع کولیس مانند کولیس استاندارد است. خط‌کش‌های ثابت و قطعات متحرک وجود دارد؛ و تفاوت اصلی این است که برخلاف کولیس معمولی، کولیس دارای جهت یا ساعت است. اندازه گیری با کولیس کار بسیار آسانی است. روش اندازه گیری با ساعت کالیپر افزایش مقیاس از عقربه به عدد از خط کش ثابت است. برای محاسبه اندازه گیری دقیق با کولیس ساعت، باید سوزن را با یک پیچ روی صفحه راهنما ببندید.
بررسی قطعات و اجزای کولیس
کولیس برای اندازه گیری ابعاد خطی دقیق استفاده می‌شود. مخصوصاً برای اندازه‌گیری قطر اجسام استوانه‌ای مفید است زیرا فک‌های آن می‌توانند هر دو طرف را برای اندازه‌گیری دقیق ببندند.
- فک داخل سنج: از فک‌های بالایی کولیس برای اندازه گیری‌های داخلی مانند قطر سوراخ یا شکاف استفاده می‌شود.
- فک خارج سنج: از فک پایین برای اندازه گیری ابعاد بیرونی مانند عرض، طول و قطر استفاده می‌شود.
- میله عمق: میله عمق برای اندازه گیری عمق سوراخ‌ها طراحی شده است. هنگامی که پیچ مربوط به آن چرخانده می‌شود بیرون می‌زند.
- مقیاس اصلی: مقیاس اصلی در امتداد کولیس قابل مشاهده است. در کولیس متریک ورنیه، مقیاس اصلی بر حسب سانتی‌متر و میلی‌متر درجه بندی می‌شود. در بعضی مدلها، مقیاس اصلی بر حسب اینچ درجه‌بندی و هر اینچ به افزایش یک دهم اینچ (0.1 اینچ) تقسیم می‌شود.
- مقیاس ورنیر: مقیاس دیگری وجود دارد که با دقت بیشتری اندازه گیری می‌کند. در این مقیاس، کوچکترین بخش در مقیاس اصلی به بخش‌های بیشتری تقسیم می شود. این مقیاس متریک به 50 قسمت مساوی تقسیم می‌شود. محدوده اندازه گیری مقیاس ورنیه معمولاً 1 میلی‌متر است که هر افزایش نشان دهنده 0.02 میلی متر است.
- پیچ قفل کننده: پیچ قفلی فک‌ها را در جای خود محکم می‌کند، بنابراین شیئی که اندازه گیری می‌کنید می‌تواند برداشته شود و مقدار دقیق از روی کولیس خوانده شود.
- غلتکی شست: پیچی است که برای تنظیم دقیق سطوح اندازه گیری کولیس (هم مجموعه فک‌ها و هم میله عمق) به کار می‌رود.
مارک‌های اصلی کولیس کدم‌اند؟
از محبوب‌ترین برندهای اصلی کولیس در بازارهای ایران و جهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- میتوتیو: کولیس‌های برند Mitutoyo بسیار عالی و محبوب‌ترین هستند. اگر در مورد خرید کولیس خود تحقیق کنید و به دنبال یک کولیس با کیفیت بالاتر هستید، احتمالاً متوجه خواهید شد که Mitutoyo Calipers ژاپنی چقدر محبوب و برجسته است. البته این مارک گران است.
- Starrett: استارت Starrett آمریکایی کولیس‌های بسیار دقیقی با دقت ۰.۰۲ میلی‌متری تولید و به فروش می‌رساند. هنگامی‌که به این سطح از دقت نیاز دارید، آماده باشید تا کمی بیشتر از یک کولیس معمولی هزینه کنید.
- VINCA: وینکا VINCA کولیس‌های با قیمت کمتر را برای استفاده‌هایی که به دقت بالایی نیاز ندارد تولید می‌کند.
محدودیت‌های کولیس چیست؟
واضح‌ترین محدودیت کولیس‌های اندازه گیری، اندازه جسمی است که می‌توانند اندازه گیری کنند. همان‌طور که از نمونه‌ها و انواع بسیار بالا می‌بینید، آن‌ها بسیار بزرگ هستند و شما فقط می‌توانید چیزی را اندازه گیری کنید که بزرگتر از خود ابزار نیستند. از دیگر محدودیت‌ها می‌توان به دقت اشاره کرد. درحالی‌که بیشتر کولیس‌ها بسیار دقیق هستند، ممکن است به اندازه گیری دقیق‌تر از آنچه کولیس می‌تواند ارائه دهد نیاز داشته باشید. این بدان معنی است که ممکن است لازم باشد برای این کار به دنبال یک کولیس با کیفیت بالاتر و گران‌تر باشید.
نظرات کاربران