پنکه یکی از تجهیزات سرمایشی کاربردی است که چرخیدن پره‌های آن باعث حرکت هوا و سرد شدن محیط میشود. با توجه به اینکه پنکه قیمت نسبتا مناسبی دارد و مصرف برق آن در مقایسه با کولر پایین است، بسیاری از افراد در فصل تابستان، برای خنک کردن خانه یا محل کار خود از پنکه استفاده می‌کنند.
از آنجایی که پنکه مانند هر وسیله دیگری ممکن است خراب شود و با توجه به این که خراب شدن آن چالش‌های متعددی را به دنبال دارد؛ در ادامه این مطلب قصد داریم تا به دو سوال پرتکرار مثل “دلایل نچرخیدن پره‌های پنکه چیست؟” یا “چرا پنکه روشن نمی‌شود” پاسخ دهیم. همچنین در نظر داریم درباره نشانه‌ها و علائم خرابی قسمت‌های مختلف پنکه، راه حل‌های تعمیر پنکه و مشکلات متداولی که پنکه با آن مواجه میشود، صحبت کنیم.
معرفی قطعات و اجزای پنکه
پنکه از کنار هم قرار گرفتن چند قطعه گوناگون در کنار هم ساخته میشود و همکاری این قطعات با هم موجب کار کردن پنکه میشود. معمولاً خراب شدن هر کدام از این قطعات منجر به از کار افتادن پنکه و نچرخیدن آن میشود، به همین منظور در ادامه تصویر قطعات پنکه را قرار دادیم تا اگر پنکه شما خراب شده، راحت‌تر بتوانید عیب آن را پیدا کنید.
دلایل نچرخیدن پره‌های پنکه چیست؟
نچرخیدن پره‌های پنکه یکی از متداول‌ترین مشکلاتی است که برای پنکه‌ها رخ می‌دهد. این اتفاق معمولاً دو نشانه دارد که عبارت است از:
- موتور پنکه روشن نمی‌شود و پره‌ها نمی‌چرخند.
- موتور پنکه روشن میشود ولی پره‌ها ثابت هستند.
معمولا دو مورد بالا به دلیل وجود یک‌سری مشکلات در پنکه اتفاق می‌افتند که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
دلایل روشن نشدن پنکه و نچرخیدن پره‌ها
بدون شک زمانی که پنکه روشن نمی‌شود، پره‌های آن نیز ثابت هستند. اگر پنکه شما دچار این مشکل شده حتما موارد زیر را بررسی کنید.
- بررسی اتصالات پنکه مثل سیم رابط یا دوشاخه برق: از آنجایی که پنکه یک وسیله برقی است پس اختلال در اتصالات برق پنکه، اولین دلیلی بوده که باعث روشن نشدن آن میشود. در نتیجه ابتدا سلامت دو شاخه یا سیم رابط را بررسی نمایید تا دچار آسیب دیدگی یا سوختگی نباشد.
- بررسی دکمه یا ریموت: گاهی اوقات پنکه سالم است اما به دلیل تمام شدن باتری ریموت یا خرابی دکمه روشن- خاموش، پنکه روشن نمی‌شود. مورد اول با تعویض باتری ریموت برطرف میشود و برای رفع مورد دوم نیز صفحه کلید پنکه باید تعمیر یا تعویض شود.
- بررسی قطعات داخلی پنکه: خراب شدن قطعات داخلی پنکه، یکی از دلایل اصلی روشن نشدن آن است. این مشکل با تعمیر یا تعویض قطعه مورد‌نظر رفع می‌گردد.
- بررسی موتور پنکه: خراب شدن یا سوختن موتور پنکه از دیگر دلایلی است که منجر به روشن نشدن پنکه خواهد شد. در صورتی که موتور پنکه خراب شده باشد، امکان تعمیر آن وجود دارد اما در صورت سوختگی موتور، تعویض آن بسیار پرهزینه بوده و صرفه اقتصادی ندارد و خریدن یک پنکه جدید هزینه کمتری دارد.
دلیل روشن شدن پنکه و نچرخیدن پره‌ها
گاهی اوقات پس از فشردن دکمه خاموش-روشن، پنکه روشن میشود اما پره‌های آن ثابت هستند و نمی‌چرخند. این اتفاق نیز معمولا به دلایل رخ می‌دهد:
- قطع بودن یکی از سیم‌ها: گاهی اوقات اتصالی در یکی از سیم‌های داخلی پنکه باعث این اتفاق میشود.
- فرسوده بودن قطعات داخلی پنکه: استاتور و روتور دو تا از مهم‌ترین اجزای داخلی پنکه هستند که باعث چرخش پره‌ها می‌شوند. فرسودگی این قطعات باعث اختلال در عملکرد آن‌ها و نچرخیدن پره‌ها خواهد شد.
- خراب بودن خازن راه انداز: خراب بودن خازن موجب اختلال در عملکرد روتور و نچرخیدن پره‌های پنکه میشود.
- خراب بودن بوش‌های پنکه: بوش در واقع واسطه میان پره‌های پنکه و محور اصلی پره‌ها است. زمانی که این قسمت آسیب ببیند، پره‌ها حرکت نمی‌کنند زیرا عبور ولتاژ برق از بوش باعث حرکت پره‌ها میشود.
- خراب بودن یاتاقان‌های پنکه: یاتاقان‌ها یکی از قطعات پنکه هستند که اختلال در عملکرد آن‌ها بر روی چرخش پره‌های پنکه اثر می‌گذارد.
- نیم سوز شدن پنکه: زمانی که موتور پنکه نیم‌سوز میشود، قدرت چرخاندن پره‌ها را ندارد. به همین دلیل پنکه روشن میشود اما پره‌ها ثابت می‌مانند.
علائم خراب بودن خازن پنکه
خازن راه انداز یکی از قطعات مهم پنکه به شمار می‌رود، زیرا این قطعه بین موتور و پره‌ها قرار دارد و باعث به وجود آمدن نیروی گشتاور برای چرخش پره‌ها میشود. پس می‌توان گفت که خراب بودن این قطعه یکی از علل اصلی نچرخیدن پره‌ها است. معمولا خراب بودن خازن دارای نشانه‌های زیر است:
- سرعت پایین چرخش پنکه: کند شدن پره‌های پنکه اولین نشانه خراب بودن خازن است زیرا خرابی این قطعه مانع عبور جریان برق میشود.
- پریدن فیوز برق: خرابی خازن در روند عبور جریان اختلال ایجاد می‌کند، به همین منظور فیوز برق پس از مدتی می‌پرد و برق‌ها قطع می‌شوند.
- صدا دادن موتور پنکه: یکی دیگر از نشانه‌های خرابی خازن، صدا دادن موتور است زیرا خراب بودن این قطعه عبور جریان برق را مختل می‌کند.
- سر و صدا کردن پنکه هنگام چرخش: علامت دیگری که خراب بودن خازن را نشان می‌دهد این است که پنکه حین چرخش پره‌ها، سر و صدای زیادی از خود تولید می‌کند.
- داغ شدن موتور: زمانی که خازن خراب میشود، انرژی لازم از موتور به پره‌ها نمی‌رسد و فشار زیادی به موتور اعمال می‌گردد. به همین دلیل دمای موتور بالا می‌رود و داغ میشود.
- چرخیدن پره‌ها به کمک دست: در برخی موارد پره‌های پنکه برای حرکت کردن به کمک دست نیاز دارند و باید با دست چرخانده شوند تا بچرخند.
نحوه تست کردن خازن پنکه
از آنجایی که خازن نقش مهمی در عملکرد پنکه دارد پس یکی از اقدامات مهمی که هنگام خراب شدن پنکه باید انجام شود، تست کردن خازن است. البته این را باید گفت که اگر در زمینه عیب یابی یا تعمیر قطعات داخلی لوازم برقی مهارت ندارید، تست خازن را به یک فرد کاربلد بسپارید.
تست کردن خازن معمولا به صورت زیر انجام میشود:
- ابتدا باید پریز پنکه از برق جدا میشود. سپس سیم‌های خازن باید شناسایی شود، معمولا سه عدد سیم با رنگ‌های گوناگون مشکی، قرمز، زرد یا سبز از موتور خارج شده که مشکی آن برای نول، قرمز برای فاز و سبز یا زرد آن مربوط به پایه‌های خازن است.
- بعد از شناسایی سیم‌های خازن، سیم‌ها از موتور جدا می‌شوند و انرژی داخل خازن به وسیله پیچ گوشتی دسته عایق تخلیه می‌گردد. سپس با فازمتر، فاز و نول بودن سیم‌ها مشخص و با ماژیک علامت‌گذاری می‌شوند.
- پس از آن موتور پنکه به برق متصل میشود چنانچه موتور پس از اتصال به برق روشن شود یعنی خازن پنکه سوخته است.
چنانچه خازن سوخته باشد باید تعویض گردد، تعویض خازن به صورت زیر انجام میشود:
ابتدا برق پنکه قطع می‌گرددT سپس سیم‌های متصل به خازن جدا میشود و فاز یا نول بودن آن مشخص مورد بررسی قرار می‌گیرد. سپس سیم‌های خازن جدید جایگزین خازن قبلی میشود.
علائم خراب بودن بوش پنکه
بوش یکی دیگر از قطعات اصلی پنکه بوده که وظیفه اتصال دو قطعه متحرک را به عهده دارد و انرژی را از یک قطعه به قطعه دیگر منتقل می‌کند. معمولا زمانی که این قطعه خراب میشود، نشانه‌های زیر در پنکه ظاهر می‌گردد:
- موتور حرکت دارد و کار می‌کند اما پره‌های آن ثابت هستند و چرخش ندارند.
- پره‌های پنکه فقط در حالت دور تند کار می‌کند و روی حالت دور کند نمی‌چرخند.
- پنکه هنگام چرخیدن، سر و صدای زیادی تولید می‌کند.
- پره‌های پنکه هنگام چرخیدن، لرزش دارد.
طریقه تعویض بوش
برای عوض کردن بوش بهتر است که از یک پیچ، مهره و تسمه کمک گرفت. برای انجام این کار باید پیچ و مهره به تسمه متصل گردد و روی بوش قرار بگیرد و با آچار سفت شود. فشاری که از آچار به پیچ و مهره وارد میشود باعث جدا شدن بوش از پنکه خواهد شد. پس از جدا شدن بوش قبلی، قطعه جدید جایگزین می‌گردد.
علائم سوختن موتور پنکه
یکی دیگر از مواردی که باعث نچرخیدن پره‌های پنکه و از کار افتادن آن خواهد شد، نیم سوز شدن موتور پنکه است. برای تشخیص این موضوع، باید ابتدا پنکه به برق متصل گردد و روشن شود. در صورتی که موتور نیم سوز باشد، موتور صدای زیادی تولید می‌کند و پره‌ها به خوبی نمی‌چرخند.
چند راه حل کاربردی برای تعمیر پنکه
تا کنون درباره علت‌های نچرخیدن پره‌های پنکه و نشانه‌های خراب بودن قطعات آن صحبت کردیم. حال تصمیم داریم تا به چند سوال رایج درباره خرابی پنکه پاسخ دهیم و برای رفع آن‌ها راه حل ارائه دهیم:
علت نچرخیدن پره‌های پنکه ایستاده و پایه دار چیست؟
مواردی مثل خراب بودن سیم برق پنکه، فرسودگی قطعات داخلی پنکه، شکستن و جدا شدن پره‌ها از جمله علل اصلی نچرخیدن پره‌های پنکه هستند. معمولا بررسی سلامت سیم برق پنکه، سالم بودن قطعات داخلی آن و بررسی پره‌ها بهترین راه برای رفع این قبیل مشکلات است. البته مجدد یادآور می‌شویم که اگر در زمینه مسائل فنی تخصص ندارید، بررسی سلامت پنکه را حتما به یک تعمیرکار حرفه‌ای بسپارید.
دلیل کار نکردن پنکه رومیزی چیست؟
تا خوردن سیم برق پنکه یا خراب دو شاخه پنکه، قدیمی بودن قطعات داخلی پنکه و عدم برقراری اتصال بین پره‌ها و موتور از جمله رایج‌ترین دلایل کار نکردن پنکه رومیزی هستند. برای رفع این مشکلات نیز بهتر است که یک تعمیرکار حرفه‌ای، سالم بودن سیم برق، قطعات داخلی و موتور پنکه را مورد بررسی قرار دهد.
دلیل نچرخیدن پنکه سقفی چیست؟
معمولا نچرخیدن پنکه سقفی به دلیل تجمع گرد و غبار، شل شدن پیچ پروانه، خراب بودن بوش و خراب بودن کلید آن اتفاق می‌افتد. در صورتی که دلیل نچرخیدن پنکه تجمع گرد و غبار باشد، با یک تمیز کاری ساده مشکل برطرف میشود. همچنین اگر به دلیل شل شدن پیچ پروانه یا خرابی بوش باشد باید وضعیت پیچ و بوش بررسی شود. اما اگر به دلیل خرابی کلید، پنکه نمی‌چرخد لازم است که صفحه کلید آن تعمیر شود.
چرا پنکه دیواری روشن نمی‌شود؟
روشن نشدن پنکه دیواری معمولا به دلیل قطع بودن اتصالات داخلی، خراب بودن صفحه کلید و گیر کردن موانع بین پره‌ها رخ می‌دهد، برای رفع دو مورد اول باید پنکه توسط یک تعمیرکار حرفه‌ای بررسی و تعمیر شود و برای مورد سوم فقط کافی است که پره‌ها تمیز شوند.
۱۲ نمونه از رایج‌ترین سوالات درباره انواع مشکلات و دلیل نچرخیدن پنکه
با توجه به این که ممکن است برای پنکه‌ها مشکلات متعددی پیش آید، در انتهای این مطلب تصمیم گرفتیم تا به سوالات متداولی که برای افراد پیش می‌آید، پاسخ دهیم.
چرا گردنی پنکه بیش از حد حرکت می‌کند؟
شکستن پره‌ها، فرسوده بودن قطعات داخلی و جابجا شدن وزنه تعادل علل اصلی این مشکل هستند.
علت لرزش بیش از حد پنکه چیست؟
شکستن پره‌ها، بالانس نبودن پره‌ها و عدم تعادل در قطعات از جمله دلایل اصلی این مشکل در پنکه هستند.
چرا پنکه سقفی با سرعت می‌چرخد اما باد کافی ندارد و فضا را خنک نمی‌کند؟
معمولا نصب اشتباه پره‌ها و تاب داشتن آن‌ها باعث به وجود آمدن این مشکل میشود.
علت پریدن فیوز برق بعد از روشن کردن پنکه چیست؟
اتصالی در سیم‌های پنکه یا خراب بودن خازن پنکه باعث اختلال در برق رسانی پنکه و رخ دادن این مشکل میشود.
چرا گردنی پنکه بعد از روشن کردن آن به اطراف چرخش ندارد؟
شکستن چرخ دنده‌های پنکه علت اصلی این مشکل است زیرا چرخ دنده‌ها به انتهای وصل شده‌اند و شکستن آن‌ها باعث میشود که گردنی نچرخد.
علت صدای زیاد پنکه چیست؟
خراب بودن بوش و سفت بودن پره‌ها معمولا باعث صدا دادن پنکه میشود که برای رفع آن می‌توان پره‌ها را روغن‌کاری نمود و سلامت بوش را بررسی کرد.
چرا چرخش پنکه کند است؟
خراب بودن صفحه کلید پنکه، پایین بودن ولتاژ برق، قطع بودن بکی از سیم‌های داخلی، نیم سوز شدن موتور و… از جمله دلایلی هستند که منجر به کند شدن چرخش پنکه خواهند شد.
علت داغ شدن پنکه چیست؟
مواردی مثل خراب و فرسوده بودن سیم‌های داخلی پنکه، خراب بودن خازن راه‌انداز، خراب بودن موتور باعث افزایش دمای پنکه و داغ شدن آن می‌گردد.
چرا پنکه چند دقیقه پس از فشردن کلید روشن-خاموش، می‌چرخد؟
قطع بودن یک سیم داخلی، خراب بودن قطعات یا اختلال در عملکرد موتور پنکه باعث رخ دادن این اتفاق میشود.
چرا پره‌های پنکه فقط با کمک نیروی دست حرکت می‌کنند؟
هنگامی که خازن نیم‌سوز میشود، نیروی گشتاور لازم برای چرخش پره‌ها به وجود نمی‌آید. به همین منظور برای چرخش پره‌ها باید از نیروی دست کمک گرفت و پره‌ها پس از چرخاندن با دست شروع به حرکت می‌کنند. البته ناگفته نماند که این کار باعث خراب شدن یاتاقان‌ها میشود.
چرا تایمر پنکه کار نمی‌کند؟
تایمر پنکه یک وسیله الکتریکی است و نوسان برق یا خراب شدن کریستال‌های تعیین فرکانس آن باعث از کار افتادن تایمر میشود. با توجه به این که تایمر پنکه یک قطعه الکتریکی است، تعمیر آن فقط باید توسط تعمیرکاران متخصص انجام شود.
چرا گاهی اوقات پنکه برعکس می‌چرخد؟
در صورتی که خازن به درستی نصب نشود یا جای فاز و نول بودن سیم‌های ورودی و خروجی خازن، جابجا شود، پره‌های پنکه برعکس می‌چرخند که برای رفع آن باید جای سیم‌ها را تغییر داد.
کلام آخر
در این مطلب دلایل نچرخیدن پنکه و علائم خراب بودن قطعات اصلی پنکه مثل خازن، بوش و موتور را گفتیم. همچنین چند راه حل کاربردی برای تعمیر پنکه ارائه نمودیم و در آخر به ۱۲ مورد از سوالات متداول افراد درباره مشکلات پنکه پاسخ دادیم.
نظرات کاربران