طی دهههای گذشته، با پیشرفت فناوری، تراشهها و قطعات الکترونیکی به نقطهای رسیدهاند که عملکرد و کارایی ماشینها، دستگاهها و سیستمهای الکترونیکی به طور چشمگیری بهبود یافته است. ترانزیستور و رله از قطعات مهم صنعت الکترونیک هستند.
ترانزیستور و رله دو نوع از قطعات کلیدی در دنیای الکترونیک هستند که وظیفه عبور جریان الکتریکی را بر عهده دارند، اما در روش عملکرد، ساختار و کاربردهایشان تفاوتهای چشمگیری وجود دارد.
این مقاله به بررسی عملکرد، ساختار و کاربردهای ترانزیستور و رله خواهد پرداخت و در انتها میتوانید تصمیم بگیرید کدام قطعه برای سیستم شما بهتر است. با درک تفاوت ترانزیستور و رله، میتوانید انتخاب مناسبی را برای نیازهای الکترونیکی خود داشته باشید.
ترانزیستور چیست؟
ترانزیستور یک قطعه الکترونیکی غیرفعال است که از مواد نیمه هادی ساخته شده است. به طور کلی، یک ترانزیستور معمولی دارای سه ترمینال است و برای عملکرد آن باید از آن سه ترمینال برای مدار ورودی و خروجی با استفاده از یک ترمینال مشترک برای هر دو استفاده کنیم. وظیفه اصلی ترانزیستور تقویت یا سوئیچ کردن سیگنالهای الکتریکی یا الکترونیکی است. ترانزیستور با تغییر ساختار فیزیکی داخلی خود، عمل میکند.
انواع بسیاری از ترانزیستورها وجود دارند که دو نوع اصلی آن عبارتاند از: BJT (ترانزیستور اتصال دوقطبی)، ترانزیستور اثر میدان (FET). BJT یک قطعه کنترل جریان است در حالی که FET یک قطعه کنترل شده با ولتاژ است. با اعمال ولتاژ و جریان به یک جفت ترمینال میتوان جریان را از طریق یک جفت ترمینال دیگر کنترل کرد. به طور کلی، آنها بیشتر برای کنترل توان خروجی بالاتر با توان ورودی کمتر استفاده میشوند.
در مهندسی الکترونیک، به خصوص در الکترونیک دیجیتال، کاربردهای بسیار مفیدی را مشاهده خواهید کرد. در واقع ترانزیستور بلوک اصلی هر مدار دیجیتالی است.
کاربردهای ترانزیستور
برخی از رایجترین کاربردهای ترانزیستور عبارتاند از:
- الکترونیک مصرفی: ترانزیستورها در تلویزیونها، رادیوها، دستگاههای صوتی و دیگر وسایل الکترونیکی مصرفی استفاده میشوند.
- کامپیوتر و الکترونیک صنعتی: ترانزیستورهای سوئیچینگ به عنوان قطعه کلیدی در رایانهها، سیستمهای حفاظتی، صنعت خودرو و سایر سیستمهای کنترلی مورد استفاده قرار میگیرند.
- مخابرات: ترانزیستورها در ایستگاههای مخابراتی، مودمها، تلفنهای همراه و سایر تجهیزات ارتباطات به کار میروند.
- صنعت الکترونیک قدرت: ترانزیستورهای قدرت در تجهیزات توزیع برق، تجهیزات نورپردازی، تغذیه دستگاهها و سیستمهای تثبیت ولتاژ استفاده میشوند.
رله چیست؟
رله برای کنترل جریان الکتریکی در مدارهای الکتریکی و الکترونیکی استفاده میشود. وظیفه اصلی رله، باز و بسته کردن یک مدار بر اساس سیگنال یا شرایط خاص است. در واقع، رله به عنوان یک سوئیچ الکترومکانیکی عمل میکند که میتواند جریان الکتریکی را از یک بخش از مدار به بخش دیگر منتقل کند. البته رلهها انواع مختلفی دارند که با اصول متفاوتی کار میکنند. یک رله دارای مجموعهای از پایانههای ورودی و پایانههای خروجی تک یا چندگانه است. در این تعریف میتوانید شباهتی بین رله و ترانزیستور به دست آورید و آن این است که با استفاده از یک رله میتوانیم سیگنالهای پرقدرت را با استفاده از سیگنالهای کممصرف کنترل کنیم.
اگرچه انواع زیادی از رله در دسترس است، اما باید دو نوع مهم را بشناسید که یکی رله الکترومکانیکی معمولی (EMR) و دیگری رله حالت جامد (SSR) است. رله الکترومکانیکی دارای یک رله الکترومغناطیسی و یک مکانیسم تماس مکانیکی است. با توجه به وجود و عدم وجود منبع برق در سیمپیچ رله، مکانیسم تماس عمل میکند. از سوی دیگر، هیچ مکانیسم حرکت مکانیکی در رله حالت جامد وجود ندارد و از وسایل نیمه هادی مانند ترانزیستور ساخته شده است.
کاربردهای رله
برخی از رایجترین کاربردهای رله عبارتاند از:
- کنترل و خودرو: رلهها در سیستمهای روشنایی خودرو، سیستمهای قفل کن و رلههای خودرو مورد استفاده قرار میگیرند.
- تجهیزات خانگی: رلهها در ماشین لباسشویی، یخچال، تلویزیون و دیگر وسایل خانگی برای کنترل و سوئیچینگ قدرت الکتریکی استفاده میشوند.
- صنعت و اتوماسیون: در صنعت، رلهها به منظور کنترل دستگاهها، سیستمهای ایمنی، موتورها و سیستمهای حسگری استفاده میشوند.
- سیستمهای انرژی و توزیع برق: رلهها در سیستمهای توزیع برق برای حفاظت از دستگاهها، قطع و وصل بارها و کنترل انرژی استفاده میشوند.
ترانزیستور در مقابل رله
تفاوتهای کلیدی بین ترانزیستور و رله عبارتاند از:
- ترانزیستورها برای کاربردهای جریان مستقیم (DC) مناسبتر هستند درحالیکه رلهها برای برنامههای AC و DC مناسب هستند.
- ترانزیستورها را میتوان برای تقویت سیگنال استفاده کرد اما رله برای تقویت سیگنال مناسب نیست.
- یک رله (بهویژه یک رله الکترومغناطیسی) میتواند مقدار زیادی جریان ورودی را برای سوئیچینگ مصرف کند در حالی که یک ترانزیستور جریان بسیار کمی مصرف میکند.
- در ترانزیستورها تقریباً هیچ مشکل چفت شدن وجود ندارد درحالیکه رلههای معمولی دارای مشکلات چفت شدن هستند.
- البته یک ترانزیستور سرعت سوئیچینگ بسیار بالایی دارد در حالی که یک رله سرعت سوئیچینگ ضعیفی دارد.
- در مورد رله، شما ایزولاسیون بالاتری بین مدار ورودی و خروجی خواهید داشت، اما در مورد یک ترانزیستور، مدار ورودی و خروجی ممکن است به شدت ایزوله نباشند.
منبع: etechnog
نظرات کاربران