نوسان برق موضوع شناخته شده و رایجی است که می‌تواند باعث ایجاد آسیب‌های جدی برای وسایل الکتریکی شود. برای آشنایی با مفهوم درست نوسان برق، ابتدا باید از معنی ولتاژ مطلع شوید. منظور از ولتاژ، اختلاف پتانسیل الکتریکی بین دو نقطه از یک مدار است. زمانی که اختلاف پتانسیل الکتریکی شکل می‌گیرد؛ نیروی لازم برای حرکت بار الکتریکی و در نتیجه برقراری جریان برق، ایجاد خواهد شد. در کشور ایران ولتاژ جریان برق شهری، 220 ولت است. چنانچه ولتاژ جریان برق بیشتر یا کمتر از 220 ولت باشد؛ یعنی برق نوسان پیدا کرده است. نوسان جریان برق باعث ایجاد آسیب به بخش‌ها و قطعات مختلف یک وسیله الکتریکی می‌شود. از جمله مهم‌ترین دلایل ایجاد نوسان برق عبارتند از:
- اتصالی سیم برق: وارد شدن آسیب به سیم‌کشی برق یک محیط به ویژه، سیم‌کشی روکار و تماس آن با جریان آب یکی از مهم‌ترین دلایل نوسانی شدن جریان برق است.
- آسیب دیدن ترانس: ترانس وظیفه رفع نوسانات برق را بر عهده دارد. افزایش میزان شدت جریان می‌تواند باعث آسیب دیدن ترانس، از کار افتادن آن و در نتیجه عدم رفع نوسان جریان برق شود.
- استفاده همزمان از چند وسیله برقی: چنانچه به صورت همزمان از چند وسیله برقی پرقدرت استفاده کنید؛ به کنتور فشار وارد شده و جریانی با ولتاژ متغیر منتقل می‌کند.
- مشکلات وسایل برقی: ایجاد مشکلات فنی برای سیم پیچ و دوشاخه وسایل برقی هم یکی دیگر از دلایل ایجاد نوسانات جریان برق است.
- صاعقه: هنگام برخورد صاعقه، اضافه بار ایجاد شده باعث تغییر میزان ولتاژ خواهد شد. در صورتی که وسایل الکتریکی دارای محافظ برق نباشند؛ جریان با ولتاژ نوسانی به آن‌ها وارد می‌شود.
عدم برطرف کردن علت شکل‌گیری نوسان برق می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی برای وسایل الکتریکی و حتی رخ دادن آتش‌سوزی شود. بر همین اساس در ادامه مطلب به بررسی مهم‌ترین علل ایجاد نوسان برق و راه‌های برطرف کردن آن‌ها می‌پردازیم.
چگونه دلیل نوسان برق را شناسایی کنیم؟
تغییر میزان ولتاژ و ایجاد نوسانات برق بنا به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. بنابراین نمی‌توانیم از یک راهکار برای برطرف کردن نوسان در همه زمینه‌ها استفاده کنیم. بلکه باید هر علت را با راه حل مناسب آن برطرف کرد. اولین اقدام برای برطرف کردن نوسان برق، پیدا کردن دلیل آن است. از جمله مهم‌ترین دلایل ایجاد نوسان برق و راهکارهای برطرف کردن آن‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
1_ بررسی کلید و پریز برق
یکی از مهم‌ترین عواملی که باعث ایجاد نوسان می‌شود و خطرات جدی ایجاد کند؛ مشکلات فنی کلید و پریز است. متاسفانه اغلب مردم از وجود مشکلات فنی مانند اتصالی در کلید و پریز برق مطلع نمی‌شوند. به همین علت دوشاخه وسایل برقی را به پریز متصل کرده، جریان دارای نوسان به آن‌ها منتقل شده و وسایل الکتریکی می‌سوزند. از طرفی وصل کردن جریان برق از طریق کلیدهای دارای مشکل فنی هم می‌تواند باعث جرقه زدن، سوختن لامپ و حتی آتش‌سوزی شود. چنانچه هنگام استفاده از کلید و پریز برق، صدای جرقه زدن می‌شنوید، نور ضعیفی را می‌بینید یا جریان برق قطع و وصل می‌شود؛ باید در اسرع وقت سلامت کلید و پریز را، با کمک تکنسین‌های حرفه‌ای بررسی کنید.
2_ بررسی تجهیزات الکترونیکی
اغلب وسایلی که در محیط پیرامون ما وجود دارند، با جریان برق کار می‌کنند. این وسایل دارای قطعات الکتریکی و الکترونیکی مختلفی هستند. به همین علت به سرعت تحت تاثیر نوسان برق قرار گرفته و آسیب می‌بینند. برای مثال چنانچه فندک برقی اجاق گاز، ماکروویو، یخچال و… دارای مشکلات فنی باشند؛ هنگام روشن شدن، اتصالی کرده و ولتاژ جریان برق دچار نوسان خواهد شد. نوسان جریان برق هم می‌تواند باعث آسیب رساندن به همان وسایل و حتی وارد شدن برق دارای نوسان به سایر تجهیزات الکترونیکی شود. بنابراین چنانچه تجهیزات الکترونیکی محیط پیرامون شما دچار نقص عملکردی شده و به ایجاد نوسان جریان برق، شک دارید؛ باید بررسی‌های لازم را انجام دهید. گاهی اوقات لازم است تکنسین‌های فنی یک یا چند قطعه مربوط به تجهیزات الکترونیکی را تعویض کنند.
3_ بررسی خطوط برق
جریان برق از طریق کابل به یک ساختمان رسیده و سپس به کمک سیم‌های مختلف در محیط توزیع می‌شود. چنانچه سیم‌کشی یک ساختمان با مشکل مواجه باشد؛ زمینه نوسانی شدن جریان برق هم شکل می‌گیرد. بیشترین احتمال برای ایجاد نوسان برق در سیم‌کشی محیط نیز به سیم‌کشی روکار مربوط است. زمانی که سیم‌کشی یک ساختمان دچار آسیب فیزیکی می‌شود؛ احتمال تماس آب باران، فاضلاب، آب شرب و… با قسمت هادی سیم‌های برق افزایش می‌یابد. در نتیجه عملکرد سیم مختل شده و ولتاژ جریان الکتریسیته تغییر می‌کند. چنانچه سیم‌کشی ساختمان مورد نظر شما از نوع روکار است؛ باید قسمت‌های مختلف آن را بررسی کنید و در صورت وارد شدن آسیب فیزیکی، به کمک تکنسین‌های حرفه‌ای یا با رعایت اصول ایمنی، اقدام به تعویض آن کنید.
4_ استفاده از دستگاه‌های اندازه گیری
همانطور که گفتیم نوسانی بودن جریان برق می‌تواند باعث ایجاد مشکلات فنی برای وسایل برقی و حتی آتش‌سوزی شود. به همین علت نباید به سادگی از کنار نوسانی بودن جریان برق عبور کنید. چنانچه عملکرد وسایل برقی مورد نظر شما مختل شده است، یا به ایجاد اتصال در کلید و پریز شک دارید؛ باید از ولت متر یا مولتی متر استفاده کنید. ولت سنج یا همان ولت متر یک وسیله کاربردی برای اندازه‌گیری میزان ولتاژ در مدارهای مختلف است. امروزه مدل‌های مختلفی از ولت متر آنالوگ و دیجیتال برای بررسی میزان ولتاژ در مدارهای AC و DC در دسترس هستند. بدون شک استفاده از ولت سنج آنالوگ برای بسیاری از مردم سخت است، ولی به کمک یک ولت متر دیجیتال می‌توانید به آسانی میزان ولتاژ مدارهای مختلف را اندازه‌گیری کنید.
5_ مشاوره با کارشناس برق
تغییر میزان ولتاژ جریان برق، یک موضوع مهم است. موضوعی که شکل‌گیری آن می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات جدی شود. از طرفی همه مردم در این حوزه دانش، تخصص و مهارت کافی ندارند. به همین علت چنانچه با نقص عملکردی وسایل برقی مواجه هستید؛ بهتر است با کارشناسان حرفه‌ای و کاربلد مشورت کنید. کارشناسان این حوزه با بررسی همه علت‌های نوسانی شدن جریان برق، مشکل را پیدا کرده و راه حلی مناسب برای رفع نوسان برق پیشنهاد می‌دهند.
چگونه نوسانات برق ساختمان را برطرف کنیم؟
در کنار دلایلی که برای تغییر ولتاژ جریان برق نام بردیم، یک علت مهم دیگر نیز وجود دارد. علتی که به وسایل الکترونیکی، سیم‌کشی روکار ساختمان و… وابسته نیست. بلکه به جریان برق شهری مربوط است. گاهی اوقات جریان برق شهری دارای نوسان است و هیچ یک از مشترکین، تاثیری بر ایجاد نوسان ندارند. چنانچه برق شهری دارای نوسان به وسایل برقی وارد شود؛ مشکلات مختلفی ایجاد می‌شود و تجهیزات الکتریکی می‌سوزند. برای برطرف کردن این مشکل هم راهکارهای مختلفی وجود دارند. در ادامه مطلب به راه‌های برطرف کردن نوسان جریان برق اشاره می‌کنیم:
1_ استفاده از محافظ جان در فیوز
امروزه از تجهیزات و قطعات مختلفی برای بررسی شرایط جریان برق و جلوگیری از ایجاد مشکلات جدی استفاده می‌شود. کلید محافظ جان یکی از بهترین تجهیزات تولید شده است که سرعت عمل بالایی داشته و جریان دارای نوسان را در کسری از ثانیه قطع می‌کند. انواع کلید محافظ جان تک و سه فاز با اندازه‌گیری میزان جریان رفت و برگشت، وجود اختلاف و نشتی را تشخیص می‌دهند. چنانچه اختلافی در میزان جریان ورودی و خروجی وجود داشته باشد؛ کلید محافظ جان، جریان را قطع می‌کند. به این ترتیب از سوختن وسایل الکتریکی و برق گرفتگی اشخاص جلوگیری خواهد شد.
2_ استفاده از یو پی اس
از جمله بهترین دستگاه‌ها برای رفع نوسان برق می‌توانیم به یو پی اس اشاره کنیم. یو پی اس یا همان منبع تغذیه بدون وقفه علاوه بر رفع نوسان، جریان برق را نیز ذخیره می‌کند. به این ترتیب در زمان قطع شدن جریان برق سراسری، UPS برق مورد نیاز وسایل الکتریکی را تامین خواهد کرد. البته امروزه انواع مختلفی از یو پی اس تولید می‌شوند و یکی از آن‌ها فقط قابلیت ذخیره جریان برق را دارد. مدل‌های مختلف ups آنلاین و لاین اینتراکتیو، قابلیت رفع نوسان و ذخیره جریان برق دارند. با این حال یو پی اس آفلاین مانند یک باتری پشتیبان عمل کرده و وظیفه‌ای برای رفع نوسان بر عهده ندارد. به طور کلی یو پی اس‌های آنلاین و لاین اینتراکتیو، نوسان جریان برق را قبل از ورود به وسایل الکتریکی برطرف می‌کنند. به این ترتیب مشکلات فنی ناشی از ورود جریان دارای نوسان به وسایل برقی، شکل نمی‌گیرند.
3_ استفاده از محافظ برق
محافظ برق، ساده‌ترین وسیله‌ای است که برای جلوگیری از ورود جریان دارای نوسان به تجهیزات الکتریکی، کاربرد دارد. محافظ برق نوسان جریان را برطرف نمی‌کند و حتی برق را هم ذخیره نمی‌کند، تنها کاری که محافظ برق در برابر جریان دارای نوسان انجام می‌دهد؛ قطع برق است. به این ترتیب جریان نوسانی به وسایل برقی وارد نشده و از ایجاد مشکلات فنی جلوگیری می‌شود. در نهایت با تثبیت ولتاژ برق شهری، این دستگاه برق را به وسایل الکتریکی وارد می‌کند. توجه داشته باشید قیمت انواع محافظ برق نسبت به مدل‌های مختلف یو پی اس، به مقدار معناداری کمتر است.
4_ استفاده از استابلایزر
در کنار انواع UPS و محافظ برق که برای رفع مشکل نوسان جریان از آن‌ها استفاده می‌شود؛ استابلایزر هم کارایی مناسبی دارد. استابلایزر با حذف نوسان برق، یک جریان صاف و به اصطلاح تمیز را به وسایل الکتریکی تحویل می‌دهد. مدل‌های مختلف استابلایزر بر خلاف یو پی اس، قابلیت ذخیره جریان برق ندارند. بلکه فقط نوسان جریان برق را قبل از ورود به وسایل مختلف، برطرف می‌کنند. مکانیسم عملکرد انواع استابلایزر هم به صورت افزاینده و کاهنده یا فقط افزاینده است. در واقع هر یک از مدل‌های استابلایزر بر اساس یکی از این دو مکانیسم، نوسان جریان را برطرف می‌کنند. چنانچه تمایل دارید تمام وسایل برقی، جریان بدون نوسان و با ثبات را دریافت کنند؛ می‌توانید از استابلایزر پشت کنتور استفاده کنید. این نوع استابلایزر، نوسان برق خارج شده از کنتور را برطرف می‌کند. از طرفی برخی از انواع استابلایزر به صورت مستقیم به یک وسیله برقی مانند کولر گازی وصل می‌شوند.
نظرات کاربران