جرقه‌های آبی رنگی که از الکتروموتور خارج می‌شود و صدای وزوز غیرعادی آن، هشدارهایی هستند که نشان می‌دهند الکتروموتور با مشکل مواجه شده است. الکتروموتورها یا موتورهای الکتریکی یکی از پرکاربردترین اجزا در صنایع مختلف هستند، اما در عین حال می‌توانند به دلایل مختلفی دچار نقص یا خرابی شوند. در این مقاله قصد داریم تا دلایل اصلی و علت خرابی الکتروموتور (موتور الکتریکی) را مورد مطالعه قرار دهیم تا بتوانید با شناخت بهتر این دلایل، از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کرد.
موتور الکتریکی چیست؟
موتور الکتریکی یا الکتروموتور دستگاهی الکترومکانیکی است که انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند. الکتروموتورها اجزای اصلی یک سیستم الکتریکی هستند و کاربردهای فراوانی در صنعت و زندگی روزمره دارند.
اصول کار موتور الکتریکی به این صورت است که با اعمال جریان الکتریکی به سیم‌پیچ‌های موتور، میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود که باعث چرخش روتور درون موتور می‌گردد. انواع مختلفی از موتورهای الکتریکی وجود دارد که رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: موتورهای DC، موتورهای AC، موتورهای یونیورسال و موتورهای سرو.
علت خرابی الکتروموتور (موتور الکتریکی) چیست؟
موتورها در محیط‌های صنعتی و خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به طور فزاینده‌ای پیچیده و فنی هستند. مهم است که به یاد داشته باشید که دلایل مشکلات موتور و درایو به یک حوزه تخصصی محدود نمی‌شود – هم مسائل مکانیکی و هم الکتریکی می‌تواند منجر به خرابی موتور شود – و داشتن دانش مناسب می‌تواند به معنای تفاوت بین خرابی پرهزینه و صرفه‌جویی در هزینه‌ها باشد.
تمام موتورهای الکتریکی طول عمر از پیش تعیین شده خود را دارند که معمولاً بین ۳۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ ساعت است. با این حال، این به تعمیر و نگهداری مناسب بستگی دارد – بدون آن احتمالاً آن‌ها خیلی سریع‌تر خراب می‌شوند. درک پنج دلیل اصلی خرابی موتور که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت و همچنین اقداماتی که می‌توان برای کاهش خطر وقوع این خرابی‌ها انجام داد، بهترین شانس را برای موتور شما برای دستیابی به حداکثر عمر ممکن می‌دهد.
۱. اضافه بار الکتریکی
اضافه بار یا جریان بیش از حد الکتریکی ناشی از جریان بیش از حد در سیم‌پیچ‌های موتور است که از جریان طراحی شده برای موتور که قادر به حمل کارآمد و ایمن است بیشتر است. این می‌تواند ناشی از ولتاژ پایین منبع تغذیه باشد که درنتیجه موتور در تلاش برای حفظ گشتاور خود جریان بیشتری می‌کشد. همچنین می‌تواند ناشی از اتصال کوتاه هادی یا منبع ولتاژ بیش از حد باشد.
راه حل ممکن: می‌توان با نصب محافظ مؤثر که جریان اضافه را تشخیص می‌دهد و منبع را قطع می‌کند، از اضافه بار الکتریکی جلوگیری کرد.
۲. مقاومت کم
شایع‌ترین علت خرابی موتور و مسلماً سخت‌ترین علت غلبه بر آن، مقاومت کم است. مقاومت کم به دلیل تخریب عایق سیم‌پیچ‌ها به دلیل شرایطی مانند گرمای بیش از حد، خوردگی یا آسیب فیزیکی ایجاد می‌شود. این امر منجر به جداسازی ناکافی بین هادی‌ها یا سیم‌پیچ‌های موتور می‌شود که می‌تواند باعث نشتی و اتصال کوتاه و درنهایت خرابی موتور شود.
راه‌حل ممکن: عایق باید به طور منظم برای علائم سایش بررسی شود و قبل از اینکه مقاومت پایین باعث خرابی شود، تعویض گردد.
۳. گرمای بیش از حد
حدود ۵۵ درصد از خرابی‌های عایق در موتورها به دلیل گرمای بیش از حد رخ می‌دهد. گرمای بیش از حد می‌تواند ناشی از کیفیت ضعیف برق یا محیط کار با دمای بالا باشد. به ازای هر ۱۰ درجه سانتی گراد که دمای موتور افزایش می‌یابد، عمر عایق ۵۰ درصد کاهش می‌یابد.
راه‌حل: بسیار مهم است که موتور تا حد امکان خنک نگه داشته شود، اطمینان از خنک نگه داشتن محیط کار در صورت امکان به جلوگیری از خرابی کمک می‌کند.
۴. آلودگی
آلودگی ناشی از گرد و غبار، خاک و مواد شیمیایی یکی از دلایل اصلی خرابی موتور است. اجسام خارجی که راه خود را در داخل موتور پیدا می‌کنند، می‌توانند روی یاتاقان‌ها و توپ‌ها فرورفته و منجر به سطوح بالایی از لرزش و سایش شوند. همچنین می‌تواند فن خنک کننده را مسدود کند، توانایی موتور برای تنظیم دمای آن را محدود کرده و احتمال گرم شدن بیش از حد را افزایش می‌دهد.
راه حل: جلوگیری از آلودگی نسبتاً آسان است. محل کار، ابزار و وسایل را تا حد امکان تمیز نگه دارید تا احتمال آلودگی ورودی موتور از بین برود. همچنین، هنگام چیدمان فضای کار، سعی کنید موتورها را دور از ماشین‌های سنگ زنی قرار دهید که مقادیر زیادی آلاینده تولید می‌کنند.
۵. لرزش
لرزش می‌تواند منجر به مشکلات زیادی در موتور شود و درنهایت باعث از کار افتادن پیش از موعد آن گردد. ارتعاش اغلب به دلیل قرار گرفتن موتور روی یک سطح ناهموار یا ناپایدار ایجاد می‌شود. با این حال، لرزش همچنین می‌تواند نتیجه یک مشکل اساسی در موتور، مانند شل بودن بلبرینگ، ناهماهنگی یا خوردگی باشد.
راه حل: موتورها باید به طور مرتب ازنظر ارتعاش، با استفاده از ابزار آنالیز موتور مانند نشانگر وضعیت نسبتاً ارزان SKF CMDT Plug & Play دستگاه یا تحلیلگر دینامیک موتور EXP۴۰۰۰ بررسی شوند. به منظور کاهش لرزش، اطمینان حاصل کنید که موتور روی یک سطح صاف و پایدار قرار دارد. اگر هنوز لرزش وجود دارد، علائم سایش و همچنین شل بودن یاتاقان‌ها یا ناهماهنگی را بررسی کنید. اگر منبع ارتعاش قابل شناسایی نیست، با یک متخصص تماس بگیرید.
دلایل خرابی موتور سه فاز
موتورهای الکتریکی سه فاز کاربرد فراوانی در صنعت دارند؛ اما همانند هر وسیله الکتریکی دیگری، در معرض خرابی و ایراداتی هستند که می‌تواند منجر به از کار افتادن زود هنگام آن‌ها شود. آگاهی از علل خرابی موتورهای سه فاز و نکات مربوط به نگهداری آن‌ها، بسیار حائز اهمیت است. در ادامه به بررسی مهم‌ترین دلایل خرابی موتورهای سه فاز و همچنین نکاتی در خصوص نگهداری و تعمیر آن‌ها خواهیم پرداخت.
1- افت ولتاژ
یکی از مهم‌ترین دلایل خرابی موتورهای سه فاز، افت ولتاژ ورودی است. کاهش ولتاژ زیر مقدار اسمی باعث افزایش جریان کشیده شده از منبع تغذیه می‌شود که منجر به گرمای بیش از حد و درنهایت سوختن سیم‌پیچی موتور می‌گردد؛ بنابراین باید مراقب بود تا ولتاژ ورودی موتورها در محدوده مجاز نگه داشته شود.
2- بارگذاری بیش از حد
هنگامی‌که بار مکانیکی اعمال شده به موتور بیشتر از ظرفیت و توان نامی آن باشد، موتور دچار گرمای زیاد و درنتیجه سوختن خواهد شد. پس باید همواره از بارگذاری بیش از حد موتور جلوگیری کرد. انتخاب موتور با ظرفیت مناسب برای کاربرد موردنظر بسیار مهم است.
3- عدم تعادل فازها
اگر ولتاژ فازهای ورودی به موتور سه فاز باهم متعادل نباشد، موجب ایجاد گرما و درنهایت سوختن سیم‌پیچی خواهد شد؛ بنابراین باید همیشه از تعادل فازها اطمینان حاصل کرد.
دلایل سوختن موتور سه فاز
دلایل اصلی سوختن و آتش گرفتن موتورهای الکتریکی سه فاز به شرح زیر است:
- افزایش بیش از حد دمای موتور: گرمای بیش از حد ناشی از بارگذاری زیاد، افت ولتاژ، عدم تعادل فازها و … می‌تواند منجر به ذوب شدن عایق و سوختن سیم‌پیچی شود.
- اتصالی در سیم‌پیچی موتور: اتصال کوتاه در سیم‌پیچ‌های استاتور یا روتور باعث بروز جریان بسیار زیاد و در نتیجه سوختن موتور می‌شود.
- نشتی جریان از بدنه موتور: نشت جریان از اتصالات بدنه می‌تواند باعث جرقه و آتش‌سوزی شود.
- عدم عایق‌بندی مناسب موتور: استفاده از عایق‌بندی نامناسب یا فرسوده موجب نشت جریان و آتش‌سوزی می‌گردد.
- جرقه و قوس الکتریکی: جرقه‌های ناشی از برق‌گرفتگی‌ها می‌توانند موتور را بسوزانند.
- عوامل محیطی مثل گرد و غبار: رسوب گرد و غبار روی موتور می‌تواند منجر به افزایش دما و آتش‌سوزی شود.
بنابراین رعایت نکات ایمنی و انجام بازرسی‌های دوره‌ای برای جلوگیری از سوختن موتورهای سه فاز ضروری است.
دلایل خرابی موتور تک فاز
موتورهای الکتریکی تک فاز نیز همانند موتورهای سه فاز در معرض خطر خرابی و سوختن قرار دارند. شناخت عواملی که منجر به وقوع حریق در این موتورها می‌شود، بسیار حائز اهمیت است. در ادامه به بررسی مهم‌ترین دلایل خرابی در موتورهای تک فاز می‌پردازیم:
1- افزایش دمای موتور
هر عاملی که باعث افزایش دمای بیش از حد موتور شود، می‌تواند منجر به ذوب شدن عایق و سوختن سیم‌پیچ‌ها گردد. اتصال نادرست، فرسودگی بلبرینگ و کمبود روغن کاری ازجمله این عوامل هستند.
2- اتصال کوتاه در سیم پیچی
برقرار شدن اتصال کوتاه در سیم‌پیچی موتور باعث عبور جریان بسیار زیاد و گرمای شدید می‌شود که شرایط را برای سوختن موتور فراهم می‌کند.
3- فرسودگی بلبرینگ‌ها
فرسودگی و خرابی بلبرینگ‌ها با ایجاد اصطکاک و گرمای زیاد، زمینه‌ساز بروز خرابی در موتور تک فاز می‌شود.
| ردیف | علت خرابی | توضیحات |
| 1 | اتصالی در سیم‌پیچی | اتصال کوتاه در سیم‌های سیم‌پیچی باعث ایجاد گرمای زیاد و سوختن عایق می‌شود. |
| 2 | سایش بیش از حد | فرسودگی شدید بلبرینگ‌ها و قطعات موجب از کار افتادن موتور می‌شود |
| 3 | عدم تعادل فاز | عدم تعادل ولتاژ بین فازها باعث گرمای اضافی و صدمه به موتور می‌گردد |
| 4 | یاتاقان‌های فرسوده | یاتاقان‌های خورده و فرسوده باعث لرزش و ارتعاش در موتور می‌شوند |
| 5 | روغن کاری نامناسب | کمبود یا آلودگی روغن روان‌کننده باعث خرابی زودهنگام می‌شود |
| 6 | بارگذاری بیش از حد | اعمال بار بیش از ظرفیت به موتور سبب سوختن آن می‌گردد |
| 7 | نفوذ رطوبت | رطوبت باعث خوردگی و زنگ زدگی اجزای موتور می‌شود |
| 8 | جرقه الکتریکی | جرقه‌های الکتریکی می‌توانند باعث آسیب‌های جدی به موتور شوند |
منبع:
نظرات کاربران